گفتگوی امام صادق علیه السّلام با ابوحنیفة

ابن شُبرُمَة (قاضى عبد الله بن شبرمة، قاضى كوفه در 120 ه.ق و كسى است كه از قاضى شريح روايت‏هاى زيادى نقل كرده است.) گويد :
من و ابو حنيفه بر جعفر بن محمد بن علی (ع) وارد شديم و بر او سلام كرديم. من كه از قبل با او دوست بودم، به او گفتم :
خداوند تو را به كمال برساند، اين مرد (ابو حنيفه) از اهالى عراق، فقيه و عالم است.
جعفر بن محمد به من گفت : شايد او همان كسى است كه به رأى خودش در دين قياس میكند.
بعد خطاب به من گفت :
او نعمان بن ثابت است ؟
ابن شبرمه گويد :
تا امروز نام او را نمیدانستم.
ابو حنيفه به او گفت :
خداوند تو را سلامت بدارد، درست است.
جعفر به او گفت :
پرهيزگار باش و دين را به رأى خودت قياس نكن؛ اولين كسى كه قياس كرد، شيطان بود. هنگامى كه خداوند بلندمرتبه به شيطان امر كرد كه به آدم سجده كند، او گفت :
أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ [من از او بهترم چرا كه مرا از آتش و او را از گل آفريدى‏].
پس جعفر بن محمد به او گفت :
آيا دوست دارى سرت را با بدنت مقايسه كنى ؟
ابو حنيفه گفت :
خير.
جعفر به او گفت :
به من بگو چرا در چشم‏ها نمك، در گوش‏ها مايع تلخ، در بينى آب است و لب‏ها شيرين و دلپذير ؟
او گفت :
نمیدانم.
جعفر بن محمد به او گفت :
خداوند تبارك و تعالى چشم‏ها را از چربى آفريد و بر فرزندان آدم منّت نهاد و در آن نمك قرار داد. اگر در چشم‏ها نمك نبود چربى فاسد میشد و ديد چشم‏ها از بين میرفت. مايع تلخى در گوش قرار داد تا اگر حشره‏ اى وارد گوش شد در آن مايع تلخ از بين برود. در بينى آب قرار داد تا به راحتى نفس بكشد و بوى خوش و مطبوع را از بوى نامطبوع تشخيص دهد. شيرينى و گوارايى در لبها را بدين سبب قرار داد تا فرزند آدم لذت خوردنیها و آشاميدنیها را درك كند.
پس جعفر به ابو حنيفه گفت :
كلمه‏ اى را برايم بگو كه اولش كفر و پايانش ايمان باشد ؟
او گفت :
نمیدانم.
جعفر بن محمد گفت :
سخن مردى است كه بگويد لا إِلهَ إِلَّا اللهُ اگر گفت لا اله و آن را ادامه نداد، كافر است؛ زيرا اولش كفر و پايانش ايمان است.
بعد گفت :
كدام گناه نزد خداوند سنگين‏تر است : قتل نفس يا زنا ؟
ابو حنيفه گفت :
البته قتل نفس.
جعفر بن محمد به او پاسخ داد :
خداوند بلندمرتبه در مورد قتل نفس شهادت دو شاهد را میپذيرد و شهادت در مورد زنا را جز با چهار شاهد نمیپذيرد. پس چگونه تو آن را قياس میكنى؟
بعد ادامه داد :
روزه نزد خداوند افضل است يا نماز ؟
او گفت :
البته نماز،
جعفر پاسخ داد :
پس چگونه است كه زن هنگامى كه حايض است بايد روزه را قضا كند اما نماز را نه ؟ اى بندۀ خدا، پرهيزگار باش و قياس نكن؛ فردا (قيامت) ما و تو و كسانى كه از ما پيروى كردند، در مقابل خداوند عزّ و جلّ خواهيم ايستاد. ما میگوييم رسول الله صلّى الله عليه و آله و خداى عزّ و جلّ گفت، و تو و اصحابت خواهيد گفت ما شنيديم و فتوا داديم؛ خداوند هر حكمى را كه خواهد در مورد ما و شما انجام میدهد.